Yaşanabilir Gezegenler ve Gezegenleri Yaşanabilir Kılan Etmenler Nelerdir ?

Keşfedebildiğimiz ve hatta keşfedemediğimiz tüm evrende birçok gezegenin var olduğunu biliyoruz, ancak yaşanabilir gezegenler olarak nitelendirebileceğimiz bir avuç gezegen var. Gök bilimciler, güneş sisteminin başka yerlerinde ve güneş sisteminin dışında yaşam belirtileri keşfetmek için devamlı olarak uzayın derinliklerinde araştırmalar sürdürüyorlar. Ancak, her gök cismini araştırmak tüm zamanlarını ve paralarını onun yaşanabilir gezegenler arasında olup olmadığı belirlemek için harcamak çok savurganca olabilir. Bu nedenle astronomlar, bir gök cismini yaşanabilir gezegenler arasında olup olmadığını incelemek için belirli işaretler ararlar ve ardından onun yaşamı destekleme potansiyeline sahip olup olmadığına veya başka bir deyişle yaşanabilir olup olmadığına karar verdikten sonra araştırmalarını derinleştirirler.

Güneş’in Gerçek Rengi Nedir?

Peki, bir gezegenin yaşanabilir gezegenler arasında olması için gereksinimler nelerdir?

• Bir yıldızdan onu etkilemeyecek kadar bir uzaklıkta olmalıdır.
• Etrafındaki yıldızların ‘kararlı yapıda’ olması gerekir
• Başka yıldızlardan, çok fazla etkilenmesine sebep olacak kadar çok düşük bir kütleye sahip olmamalıdır .
• Kendi ekseni etrafında dönmelidir.
• Erimiş bir çekirdeğe sahip olmalıdır.
• Bir atmosfere sahip olmalıdır.

Mars yaşanabilir gezegenler arasında mı ?

Yakın zamanda keşfedildiği üzere Mars’ta sıvı halde su bulunması ile birlikte Kızıl Gezegen’de yaşam olabileceği konusunda oldukça fazla dedikodu yarattı. Ancak hala net olarak yaşam bulunamamasının ardından, bu durum bilim insanlarının akıllarında bazı sorulara sebep oldu. Bir gezegenin yaşama ev sahipliği yapması yani yaşanabilir gezegenlerden olması için olması gereken tek koşul suyun varlığı mıydı? Bu soruyu daha iyi yanıtlamak için, bir gezegeni yaşanabilir kılan çeşitli faktörleri bilimsever.com ‘da birlikte inceleyelim.

Dünyadan İpuçları Almak

Şu an kadar keşfedilen evrenin hiç bir yerinde yaşamın varlığına dair elle tutulur bir kanıt elde edemedik. Bundan dolayı, bir gezegenin (veya bir uydunun) yaşanabilirlik kriterlerini belirlemek için, Dünya’yı yaşanabilir gezegenler statüsüne almamızı sağlayan koşulları incelemek ve bu koşulların da diğer gök cisimleri tarafından da sağlanması gerekir. Başka bir ifadeyle, başka hiçbir yerde yaşam kanıtı bulamadığımız için, Dünya’daki yaşamı destekleyen temel koşullar, herhangi bir gezegendeki yaşamın devamı için bir referans noktası olarak alınabilir.

Bir gök cisminin yaşanabilir gezegenler arasında olabilmesi için yerine getirmesi gereken bir takım koşullar vardır. Bu koşullar belirli jeokimyasal, astrofiziksel, astrolojik ve jeofiziksel konuları içerirler. NASA’ya göre, bir gök cisminin yaşanabilir gezegenler arasında olması için “genişletilmiş sıvı su bölgeleri, karmaşık organik moleküllerin bir araya gelmesi için uygun koşullar ve metabolizmayı sürdürmek için enerji kaynakları ” olmalıdır.

Bir gezegenin yaşanabilirliğini ölçerken, gezegenin kütle bileşimi, yörünge özellikleri, atmosferi ve potansiyel kimyasal etkileşimleri dahil olmak üzere bir dizi faktör göz önünde bulundurulmalıdır.

Yaşanabilir Bölgedeki Konum (HZ)

Bir gezegenin yaşanabilir gezegenler arasında olması için, güneş sistemimizin güneşi gibi bir yıldızdan uygun bir mesafede olması gerekir. Yıldızın çevresinde, bir gezegenin yüzeyde suyun sıvı halde kalabildiği, Yaşanabilir Bölge (HZ) adı verilen hayali bölgesi vardır. Bu bölge içindeki gezegenlerin yüzeyinde yaşam için bir şans olabilir. Fakat, Dünyada ki koşulların aksine evrenin bir bölümünde su olmadan yaşam oluşabilseydi, o zaman HZ’nin tanımı değişebilirdi. Ayrıca, bir yıldız yaşlandıkça daha parlak hale geldiğinden, yani Güneş yaşlandıkça daha parlak hale geldiğinden, yaşamı sürdürmek için bir gezegenin HZ’de ondan daha uzakta olması gerekliydi.

Yıldızın Kararlılığı

Bir gezegenin yaşanabilir gezegenler arasında olması için, ona en yakın yıldızın parlaklıkları açısından kararlı olması son derece önemlidir. Yıldızın parlaklığı yaşlandıkça artsa da, bu artış çok şiddetli olmamalı, aksi taktirde henüz yaşam gelişemeden gezegendeki her şeyi yakabilir.

Dünya karasal bir gezegen olduğundan ve yaşanabilir olduğundan, bir gezegenin gazlardan değil kayalardan oluşması gerektiği varsayılır. Bu nedenle Jüpiter, Satürn ve Uranüs gibi gaz devlerinde yaşam bulmayı beklemiyoruz . Bununla birlikte, bu gezegenlerin bulut tepelerinde yaşam olabilir, ancak bu gezegenlerin yüzeyi olmadığı ve yerçekimi çok yüksek olduğu için yaşam olması pek mümkün değildir.

Gezegensel Cismin Kütlesi

Kütlesi çok az olan bir gezegen yaşam için pek de uygun değildir çünkü düşük kütle düşük yerçekimi anlamına gelmektedir. Düşük yerçekimi gazlar üzerinde de etkili olacağından dolayı yani gazlar gezegenden kolayca kaçış hızına ulaşacağı ve açık alanda kaybolup gideceği için gezegenin bir atmosferi olmayacağı anlamına da gelir . Ancak yine de, bu durumun bazı istisnaları vardır: Jüpiter’in uydularından biri olan Io, küçük bir gök cismidir, ancak volkanik olarak dinamiktir ve yaşam barındırma olasılığı azdır.

Dönme ve Tur atma

Bir gezegenin yaşanabilir gezegenler arasında olması için kendi ekseni etrafında dönmesi ve ana yıldızının (Dünyanın güneş etrafında dönmesi gibi) etrafında tur atması. Ayrıca, gezegendeki yaşama evrimleşme şansı verilecekse, dönme hareketinde başka bazı koşulların da karşılanması gerekir. Örneğin, gök cismi üzerinde mevsimlerin oluşması için yörüngesine dik bir eksen eğikliği olmalıdır.

Erimiş Çekirdeğe Sahip Olmak

Gezegenin içinde yaşam olabilmesi için, onu yakındaki yıldızlardan gelecek olan ve yaşamı tehdit etme potansiyeline sahip patlamalardan korumak için hızla dönen bir manyetik alana ihtiyaç duymaktadır. Buna aslında gezegenin çekirdeği diyoruz. Gezegensel bir çekirdek, müthiş bir jeotermal enerji kaynağıdır, ham maddelerin döngüsüne izin verir ve gezegeni zararlı radyasyondan korumak için gezegenin etrafında bir manyetik alan oluşturur.

Atmosfere Sahip Olmak

Dünyamızın sahip olduğu atmosfer sadece bize oksijen sağlamakla kalmaz, aynı zamanda karbondioksit ve diğer gazların uzaya kaçmasını engelleyerek gezegeni sıcak tutar. Ayrıca zararlı radyasyonun büyük çoğunluğunu Dünyaya almayarak Dünyada ki yaşamı korur. Bu nedenle, yaşanabilir herhangi bir gezegen, bir atmosfere veya en azından koruyucu bir temel gaz tabakasına sahip olmalıdır.

Dünya dışında herhangi bir yaşamın varlığını bilmediğimiz için, bu varsayımlar, Dünya’daki yaşamı destekleyen belirli koşullardan çıkarılmaktadır. Bundan dolayı, burada Dünya’da deneyimlediklerimizden tamamen farklı koşullarda hayatta kalabilen organizmalar varsa tüm bu koşullar geçersiz sayılabilir.

Kaynaklar

• https://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/news/kepler20130717.html
• https://www.lpi.usra.edu/education/explore/our_place/hab_ref_table.pdf
• https://learn.genetics.utah.edu/content/astrobiology/conditions/
• https://faculty.washington.edu/rkb9/publications/bjgr09.pdf